Ανατολική Μεσόγειος και ΑΟΖ οι προτεραιότητες Μητσοτάκη στις σχέσεις με την Τουρκία – Όλη η ομιλία του πρωθυπουργού στον ΟΗΕ
Ομιλία στην 79η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη πραγματοποίησε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, στέλνοντας σαφή μηνύματα στην Τουρκία για το Κυπριακό και την ΑΟΖ, αλλά και τη Βόρειο Μακεδονία.
Αρχικά ο κ. Μητσοτάκης αναφερόμενος στην Τουρκία έστειλε μήνυμα προς την γείτονα, λέγοντας ότι οι δύο χώρες έχουν ένα παράθυρο ευκαιρίας. Υπενθύμισε την πρόσφατη συνάντησή του με τον Ταγίπ Ερντογάν αλλά και τη Διακήρυξη Αθηνών, για να καταδείξει ότι οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν βελτιωθεί. Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο κ. Μητσοτάκης επανέλαβε ότι η μόνη διαφορά που αναγνωρίζουμε είναι ο καθορισμός των θαλασσίων ζωνών, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, εκφράζοντας την πρόθεσή του για λύση.
Σε ότι αφορά το Κυπριακό έκανε λόγο για λύση που θα αφορά διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία στη Κύπρο. «Λύση δύο κρατών δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, είναι μη λύση» είπε με έμφαση ο κ. Μητσοτάκης. «Καλούμε την Τουρκία και την τουρκοκυπριακή ηγεσία να επανέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να συζητήσουμε μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στο Κυπριακό» επισήμανε χαρακτηριστικά.
Ο πρωθυπουργός επεσήμανε ότι η Ελλάδα από θέση αρχής είναι υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας και τόνισε ότι θα κάνει τα πάντα ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ να είναι έναι ένας φορέας σταθερότητας.
Παρακολουθήστε την ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη στον ΟΗΕ:
Κάνοντας αναφορά στα Δυτικά Βαλκάνια επανέλαβε την στήριξη της Ελλάδας στην ενταξακή προοπτική των χωρών της περιοχής, αλλά παράλληλα, σημείωσε με νόημα ότι οι ίδιες οι υποψήφιες χώρες πρέπει να σεβαστούν το Κράτος Δικαίου και τις σχέσεις καλής γειτονίας.
«Οι διεθνείς συμφωνίες πρέπει να γίνονται σεβαστές και να εφαρμόζονται πλήρως και καλή τη πίστη» επεσήμανε στέλνοντας σαφές μήνυμα στη Β. Μακεδονία σε σχέση με τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε στην αναγκαιότητα σεβασμού του διεθνούς δικαίου, τονίζοντας ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας εκπροσωπεί τη συλλογική φωνή, αλλά σήμερα δεν μπορεί να επιλύσει τα πολύπλοκα προβλήματα του παρόντος ή του μέλλοντος, η διεύρυνση του ΣΑ πρέπει να συμπεριλαμβάνει μόνιμα και μη μόνιμα μέλη.
«Οι πολίτες υποφέρουν στη Γάζα και πρέπει να αποφευχθεί η απειλή ενός πολέμου μεγάλης κλίμακας, η Ελλάδα καλεί να εμπλακούν όλοι σε ένα διάλογο και σε κάθε κομμάτι των συνόρων να ζούν όλοι ειρηνικά
Η Ελλάδα υποστηρίζει μία εκεχειρία 21 ημερών και ένα διάλογο αποκλιμάκωσης, υποστηρίζουμε το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα και την άμεση επιστροφή των ομήρων.
Οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι πρέπει να ζήσουν δίπλα εν ειρήνη δεν υπάρχει άλλη λύση από την ύπαρξη δύο κρατών, ώστε να μακροημερεύσει η ειρήνη», είπε χαρακτηριστικά ο Έλληνας πρωθυπουργός από το βήμα.
Αναφερόμενος στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είπε ότι πρόκειται για μια βίαιη πρόκληση προς την διεθνή σταθερότητα και τη διεθνή τάξη.
Ο κ. Μητσοτάκης αναφέρθηκε επίσης στις προκλήσεις από την χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης και των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης, ιδιαίτερα στην ψυχική υγεία των παιδιών.
Όλη η ομιλία του Έλληνα πρωθυπουργού στον ΟΗΕ
«Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι,
Πρόκειται για την έκτη φορά που απευθύνομαι στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ως Πρωθυπουργός της Ελλάδας. Είναι όμως η πρώτη κατά την οποία στέκομαι μπροστά σας ως ηγέτης μιας χώρας που πρόκειται να υπηρετήσει ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Η Ελλάδα έχει την τιμή να αναλαμβάνει αυτή την ευθύνη για τρίτη φορά και είμαι προσωπικά ευγνώμων για την εμπιστοσύνη που επέδειξαν τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών στην υποψηφιότητά μας για την περίοδο 2025-2026.
Τρεις λέξεις ελληνικής προέλευσης, αλλά με οικουμενική σημασία, θα καθοδηγήσουν την επερχόμενη θητεία της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας: Διάλογος, Διπλωματία και Δημοκρατία.
Αυτές οι κατευθυντήριες αρχές εδράζονται σε έξι κύριες προτεραιότητες: ειρηνική επίλυση των διαφορών· σεβασμός στο Διεθνές Δίκαιο, στους κανόνες και στις αρχές του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών· γυναίκες, ειρήνη και ασφάλεια· κλίμα, ειρήνη και ασφάλεια· παιδιά σε ένοπλες συγκρούσεις· και βέβαια, ως έθνος με παράδοση στη ναυτιλία, θαλάσσια ασφάλεια.
Απευθυνόμενος σήμερα σε εσάς, 12 μήνες μετά την τελευταία φορά, τον Σεπτέμβριο του 2023, δεν νομίζω ότι κάποιος από εμάς μπορεί να ισχυριστεί ότι βρισκόμαστε σε καλύτερη κατάσταση τώρα απ’ ό,τι ήμασταν τότε. Αντιθέτως, ο κόσμος μας γίνεται ολοένα και λιγότερο ασφαλής.
Είτε πρόκειται για κλιμακούμενες συγκρούσεις, γεωπολιτικές διαιρέσεις, την κλιματική κρίση, τη μαζική μετανάστευση, την αυξανόμενη ανισότητα, ακόμη και την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, οι προκλήσεις αυτές θέτουν σε κίνδυνο το παρόν και το μέλλον μας. Οι απειλές αυτές, όμως, ενέχουν μοναδικές ευκαιρίες για να μετασχηματίσουμε τον τρόπο ζωής, διακυβέρνησης και συνεργασίας σε παγκόσμια κλίμακα.
Βρισκόμαστε, πράγματι, σε ένα σημείο καμπής. Το τι θα συμβεί στη συνέχεια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διεθνή συνεργασία. Εδώ, σε αυτή την αίθουσα, όπου εκπροσωπούμε τη συλλογική φωνή της διεθνούς κοινότητας, καλούμαστε να δράσουμε για το καλό ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Για να το κάνουμε αυτό αποτελεσματικά, πρέπει να αναζωογονήσουμε και να ενισχύσουμε το πολυμερές σύστημα. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, συμφωνήσαμε στην ανάγκη μεταρρύθμισης του ΟΗΕ και ιδιαίτερα του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Από την πρώτη του συνεδρίαση, το 1946, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν έχει υποστεί οποιαδήποτε σημαντική θεσμική μεταρρύθμιση. Υπό αυτή την έννοια αποτελεί κατάλοιπο ενός κόσμου που δεν υπάρχει πλέον. Τότε ήταν ικανό να αντιμετωπίσει τις μεταπολεμικές προκλήσεις και τις ευκαιρίες, αλλά σήμερα δεν έχει τη δυνατότητα να επιλύσει τα σύνθετα προβλήματα του παρόντος ή του μέλλοντος.
Όσον αφορά στη μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας, πιστεύω όλοι συμφωνούμε ότι είναι απαραίτητο να αυξηθεί η ουσιαστική συμμετοχή αυτών που υποεκπροσωπούνται. Σχεδόν το ένα τρίτο των κρατών μελών του ΟΗΕ δεν έχει διατελέσει μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Επιπλέον, η διεύρυνση του Συμβουλίου Ασφαλείας πρέπει να περιλαμβάνει τόσο τα μη μόνιμα όσο και τα μόνιμα μέλη. Τα νέα μόνιμα μέλη πρέπει να περιλαμβάνουν χώρες που έχουν ηγετική θέση, από όλες τις ηπείρους. Η σύνθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας θα πρέπει να αντανακλά τη γεωπολιτική και οικονομική πραγματικότητα της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, όχι της πέμπτης δεκαετίας του 20ού.
Στο Συμβούλιο Ασφαλείας, η Ελλάδα θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να λειτουργήσει ως σταθεροποιητικός παράγοντας. Αυτό το έργο ξεκινά άμεσα, από την άμεση γειτονιά μας. Εξάλλου, ως πύλη προς την Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, η Ελλάδα βρίσκεται 900 μίλια μακριά τόσο από τη Γάζα όσο και από την Ουκρανία.
Πριν από έναν χρόνο δεν γνωρίζαμε ότι στις 7 Οκτωβρίου μια φρικτή τρομοκρατική επίθεση θα οδηγούσε στη σφαγή περισσότερων από 1.200 αθώων αμάχων, ανδρών, γυναικών και παιδιών, ότι περίπου 250 άνθρωποι θα κρατούνταν όμηροι και ότι στον πόλεμο που θα ακολουθούσε θα έχαναν τη ζωή τους περισσότεροι από 41.000 άνθρωποι.
Η συνεχιζόμενη βία στη Μέση Ανατολή είναι ιδιαίτερα σοβαρή και οι φρικτές δοκιμασίες των αμάχων στη Γάζα δυστυχώς συνεχίζονται. Η κλιμάκωση απειλεί να προκαλέσει έναν πόλεμο ευρείας κλίμακας στην περιοχή.
Ελλάδα καλεί όλα τα μέρη, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν και αυτών στους οποίους ασκεί επιρροή, να απόσχουν από τη διαιώνιση του σημερινού καταστροφικού κύκλου βίας, να μειώσουν τις εντάσεις και να εμπλακούν εποικοδομητικά στην επιδίωξη της ουσιαστικής αποκλιμάκωσης.
Ένας πόλεμος ευρείας κλίμακας στον νότιο Λίβανο πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία. Οι άνθρωποι και στις δύο πλευρές των συνόρων έχουν το δικαίωμα να ζουν ειρηνικά χωρίς την απειλή πυραύλων ή βομβών να καταστρέφουν τις ζωές τους. Η Ελλάδα στηρίζει απόλυτα την πρόταση για άμεση κατάπαυση του πυρός για 21 ημέρες.
Και στον απόηχο των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου, η Ελλάδα πάντα υποστήριζε και θα υποστηρίζει το νόμιμο δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, αλλά ο τρόπος με τον οποίο το πράττει έχει σημασία. Πρέπει να δούμε την άμεση επιστροφή όλων των εναπομείναντων ομήρων.
Πρέπει να υπάρξει άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Η ανθρωπιστική καταστροφή εκεί δεν μπορεί να συνεχιστεί. Πρέπει να εξασφαλιστεί η ασφαλής πρόσβαση σε τρόφιμα, νερό, καταφύγιο, ρουχισμό και φάρμακα κατά μήκος της περιοχής και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο πρέπει να γίνει σεβαστό.
Όσο μακρινό, όσο αδύνατο κι αν φαντάζει σήμερα, πρέπει να δοθεί η ευκαιρία σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους να ζήσουν ο ένας δίπλα στον άλλο με ειρήνη και ασφάλεια.
Και ο μόνος δρόμος είναι να γίνει πραγματικότητα η λύση δύο κρατών. Είναι απολύτως απαραίτητο να δώσουμε στους Παλαιστίνιους ελπίδα για το μέλλον. Αυτό αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης, επιτρέψτε μου να επαναλάβω, συμπεριλαμβανομένης της μακροπρόθεσμης ασφάλειας του Ισραήλ.
Η οικοδόμηση ενός πλήρως λειτουργικού και κυρίαρχου παλαιστινιακού κράτους θα απαιτήσει συντονισμένες προσπάθειες από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, τους φορείς στην ευρύτερη περιοχή και, ασφαλώς, τη διεθνή κοινότητα στο σύνολό της. Αλλά δεν υπάρχει άλλη επιλογή για να επιτευχθεί μακρόπνοη ειρήνη σε αυτή την ταραγμένη περιοχή του πλανήτη.
Πριν από έναν χρόνο, διανύαμε ήδη το δεύτερο έτος του παράνομου πολέμου της Ρωσίας ενάντια στην Ουκρανία.
Από τον Φεβρουάριο του 2022, η Ρωσία έχει επαναφέρει τη βία, τη δυστυχία και την καταστροφή στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, εκατομμύρια έχουν εκτοπιστεί από τις εστίες τους, οι επιπτώσεις στις πολιτικές, μη στρατιωτικές υποδομές, στις ζωές και τα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων είναι κολοσσιαίες.
Στεκόμαστε αλληλέγγυοι στον ουκρανικό λαό που αγωνίζεται για την ελευθερία και την ανεξαρτησία του, καθώς και για την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία της χώρας του. Ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας όλων των κρατών είναι ο θεμελιώδης πυλώνας του Διεθνούς Δικαίου, ο ακρογωνιαίος λίθος του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ.
Τον Ιούνιο, στη Σύνοδο Κορυφής για την Ειρήνη στην Ουκρανία, η Ελλάδα συντάχθηκε με πολλά άλλα κράτη μέλη του ΟΗΕ ζητώντας μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία, με πλήρη σεβασμό στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της.
Από τις πρώτες ώρες της ρωσικής επίθεσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων, παρέχοντας κάθε δυνατή υποστήριξη στους Ουκρανούς. Δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε να το κάνουμε. Γιατί; Η απάντηση είναι απλή: ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι απλώς άλλη μια τοπική ή περιφερειακή ευρωπαϊκή σύρραξη.
Πρόκειται για μία βάναυση πρόκληση για τη διεθνή σταθερότητα και τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες και την οποία πρεσβεύει ο ΟΗΕ. Ως εκ τούτου, αφορά ολόκληρη την παγκόσμια κοινότητα. Περιττό να υπενθυμίσουμε επίσης τον πολύ απτό αντίκτυπο που είχε αυτός ο πόλεμος στη διεθνή επισιτιστική ασφάλεια, επηρεάζοντας τις οικονομίες και τις βασικές ανάγκες των πληθυσμών σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στην Αφρική.
Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, βρίσκεται σε μια γειτονιά που έχει σύνθετα χαρακτηριστικά και έχω μιλήσει επανειλημμένα από αυτό το βήμα για τη δύσκολη και κατά καιρούς τεταμένη σχέση με τη γειτονική Τουρκία.
Κατά το τελευταίο έτος έχω συναντηθεί με τον Πρόεδρο Erdoğan έξι φορές, περιλαμβανομένης της πρόσφατης συνάντησής μας στο περιθώριο αυτής της Γενικής Συνέλευσης, πριν από δύο ημέρες. Τον περασμένο Δεκέμβριο υπογράψαμε τη Διακήρυξη των Αθηνών, ένα έγγραφο όπου αποτυπώνεται η πρόθεσή μας να επιλύσουμε τις διαφορές μας σύμφωνα με τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και στο πνεύμα των σχέσεων καλής γειτονίας.
Θα συνεχίσουμε να διερευνούμε τρόπους βελτίωσης των διμερών σχέσεων με την Τουρκία. Υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω συνεργασίας για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή και η μετανάστευση. Διατηρούμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας, ώστε να αποκλιμακώσουμε κάθε ένταση που ενδέχεται να προκύψει.
Η Ελλάδα είναι πρόθυμη να εργαστεί για την επίλυση του μοναδικού εκκρεμούς σημαντικού ζητήματος με τη γείτονα: την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν έχουμε μπορέσει να διευθετήσουμε αυτή τη διαφορά επί περισσότερα από 40 χρόνια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι μοιραίο να παραμείνει άλυτη.
Και άκουσα με χαρά τον Πρόεδρο Erdoğan να λέει ότι η οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο είναι προς το κοινό συμφέρον ολόκληρης της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Είμαι πεπεισμένος ότι σήμερα έχουμε ένα παράθυρο ευκαιρίας και θα πρέπει να είμαστε αρκετά τολμηροί και αρκετά σοφοί ώστε να αδράξουμε αυτή την ευκαιρία. Αλλά αν πρόκειται να προσπαθήσουμε θα πρέπει και οι δύο πλευρές να υιοθετήσουμε μια συνεπή προσέγγιση σε κάθε πτυχή της συμπεριφοράς μας.
Από την άλλη πλευρά, σε ό,τι αφορά την Κύπρο, όπου φέτος συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την παράνομη εισβολή της Τουρκίας και την επακόλουθη κατοχή άνω του ενός τρίτου του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, δυστυχώς δεν βλέπουμε καμία πρόοδο όσον αφορά στη στάση της Τουρκίας. Αυτή η εισβολή ήταν και εξακολουθεί να συνιστά παραβίαση των θεμελιωδών αρχών του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Ως Πρωθυπουργός της Ελλάδας, επαναβεβαιώνω εδώ σήμερα τη δέσμευσή μας όσον αφορά στην κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου και σε μια λύση στη βάση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, με μια κυριαρχία, μια ιθαγένεια και μια διεθνή προσωπικότητα, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η λύση δύο κρατών δεν μπορεί και δεν θα γίνει αποδεκτή. Απλούστατα δεν αποτελεί λύση. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης απηύθυνε χθες, από αυτό το βήμα, μια συναισθηματικά φορτισμένη και ειλικρινή ομιλία, ανακαλώντας στη μνήμη τη βία και το τραύμα της εισβολής στην Κύπρο πριν από 50 χρόνια.
Εξέφρασε επίσης την ακλόνητη δέσμευσή του στον διάλογο για την εξεύρεση λύσης. Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη σε αυτή τη δέσμευση. Έχει δίκιο να υποστηρίζει ότι το Διεθνές Δίκαιο δεν μπορεί να εφαρμοστεί à la carte και ότι η ιστορία δεν μπορεί να ξαναγραφτεί ή να διαγραφεί.
Η Ελλάδα υποστηρίζει πλήρως τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων σε αυτό το πλαίσιο. Καλούμε την Τουρκία και την τουρκοκυπριακή κοινότητα να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, τουλάχιστον να καλλιεργήσουν αμοιβαία εμπιστοσύνη και να συζητήσουν ειλικρινά για την επίτευξη μιας αμοιβαία αποδεκτής, δίκαιης και βιώσιμης λύσης.
Μπορείτε να φανταστείτε πόσο ισχυρό μήνυμα θα έστελνε σε όσους επιδιώκουν την ειρήνη σε δυσεπίλυτες διαμάχες ανά τον κόσμο, αν μπορούσαμε να βρούμε μια διαρκή, βιώσιμη και δίκαιη λύση στο Κυπριακό ζήτημα;
Επιτρέψτε μου επίσης να αναφερθώ στην άλλη πλευρά της γειτονιάς μας και στο μέλλον της, στα Δυτικά Βαλκάνια.
Ως το παλαιότερο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην περιοχή, η Ελλάδα πάντοτε οραματιζόταν τα Δυτικά Βαλκάνια μέσα στην οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένα όραμα που θα μείωνε τις εντάσεις και τις συγκρούσεις και θα ενσωμάτωνε το κράτος δικαίου και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη και την ευημερία για τους λαούς τους.
Υπήρξε πρόοδος, αλλά δεν ήταν αρκετή. Είκοσι-ένα χρόνια μετά την Ατζέντα της Θεσσαλονίκης, σημαντικές προκλήσεις παραμένουν. Επιτρέψτε μου να είμαι πολύ ειλικρινής: οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων πρέπει να λάβουν την οριστική απόφαση να αφήσουν πίσω τους την τραυματική κληρονομιά του παρελθόντος.
Και η πολιτική ηγεσία των Δυτικών Βαλκανίων πρέπει να επιλέξει -εμπράκτως, όχι με λόγια- να αγκαλιάσει το ευρωπαϊκό τους μέλλον, βελτιώνοντας τη δημοκρατική διακυβέρνηση, εδραιώνοντας το κράτος δικαίου και την ελευθερία της έκφρασης, επιδιώκοντας δύσκολες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και -εξαιρετικά σημαντικό- δεσμευόμενη για σχέσεις καλής γειτονίας.
Η αναβίωση εθνικιστικών αφηγημάτων και επιδιώξεων δεν πρέπει να έχει θέση σήμερα σε μια περιοχή που βρίσκεται στο κατώφλι της ένταξης στην ΕΕ.
Ας αρχίσουμε από τα βασικά: οι διεθνείς συμφωνίες πρέπει να γίνονται σεβαστές και να εφαρμόζονται πλήρως και καλόπιστα, είτε μιλάμε για το Ντέιτον, είτε για τις Πρέσπες, είτε για τις συμφωνίες Βελιγραδίου-Πρίστινας.
Υπάρχουν αυτοί που θα ήθελαν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο να προκαλέσουν νέες διαιρέσεις σε αυτή την ευαίσθητη γωνιά της Ευρώπης. Ήρθε η ώρα να αφήσουμε μια για πάντα στα βιβλία της ιστορίας την περίφημη φράση του Ουίνστον Τσόρτσιλ ότι «τα Βαλκάνια παράγουν περισσότερη ιστορία από όση μπορούν να καταναλώσουν».
Επιτρέψτε μου να κλείσω αναφερόμενος συνοπτικά σε δύο κρίσιμα ζητήματα για το κοινό μας μέλλον: την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης και τις αρνητικές επιπτώσεις της ψηφιακής τεχνολογίας, ιδίως στα παιδιά μας και στους εφήβους μας.
Η δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης φαντάζει απεριόριστη. Μία τεχνολογία που έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τον κόσμο μας με τρόπο που θα ξεπεράσει πιθανότατα ακόμη και την έλευση του προσωπικού υπολογιστή, την κυκλοφορία των κινητών τηλεφώνων ή τη γέννηση του Παγκόσμιου Ιστού.
Όπως ο ατμός ή ο ηλεκτρισμός πριν από αυτή, η τεχνητή νοημοσύνη ως γενική τεχνολογία συνιστά τεράστια ευκαιρία να αλλάξουμε ριζικά και οριστικά τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, συνεργαζόμαστε, προοδεύουμε ως ανθρωπότητα.
Αν χρησιμοποιηθεί ορθά, θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει σε λύσεις σε όλους τους τομείς, στην επιστήμη, την κλιματική αλλαγή, την έρευνα και την ανάπτυξη, την ιατρική.
Για τις κυβερνήσεις μας, η τεχνητή νοημοσύνη έχει τεράστια δύναμη να αυξήσει την παραγωγικότητα, να διευκολύνει την αποτελεσματικότερη λήψη αποφάσεων και να παρέχει πιο αποδοτικές και πιο αποτελεσματικές δημόσιες υπηρεσίες. Αλλάζει, πράγματι, τα δεδομένα.
Ωστόσο, η τεχνητή νοημοσύνη έχει επίσης τη δυνατότητα να προκαλέσει εξαιρετικά μεγάλη ζημιά.
Ανεξέλεγκτη, και στα χέρια κακόβουλων παραγόντων, η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε ακόμη και να μετατραπεί σε ένα όπλο ελέγχου σε μια αβέβαιη παγκόσμια τάξη. Βλέπουμε ήδη πώς η γενετική τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται για τη δημιουργία όλο και πιο πειστικών deep fakes που έχουν σχεδιαστεί για τη διάδοση της ψευδούς πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης.
Δεν διαφεύγει της προσοχής μου ότι -καθώς στέκομαι εδώ, σε αυτή τη Συνέλευση, που δημιουργήθηκε για την προστασία της ειρήνης και της ασφάλειας και την προώθηση του παγκόσμιου διαλόγου- ο κόσμος μας διαμορφώνεται από υπερεθνικούς παράγοντες, από λίγες, πολύ μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, οι οποίες διαθέτουν περισσότερη οικονομική δύναμη από τις περισσότερες χώρες που εκπροσωπούνται εδώ.
Αυτό οδηγεί σε μια ανισορροπία την οποία πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Αυτοί που διαμορφώνουν τις τεχνολογίες που αναμορφώνουν ριζικά τις κοινωνίες, ουσιαστικά δεν λογοδοτούν. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Αυτοί, όπως και εμείς, φέρουν τελικά μια ευθύνη απέναντι στην ανθρωπότητα.
Σε αντίθεση με την κλιματική αλλαγή, για την οποία συνεχίζουμε να συνεδριάζουμε κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο, για να συζητήσουμε τις εθνικές συνεισφορές στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου προβλήματος, για την τεχνητή νοημοσύνη δεν υπάρχει τέτοιο πλαίσιο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να το διορθώσει αυτό, αλλά, όπως και με το κλίμα, η ΕΕ δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση μόνη της.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επαινέσω την τελική έκθεση «Governing AI for Humanity» που παρουσιάστηκε μόλις πριν από λίγες ημέρες από το Συμβουλευτικό Σώμα Υψηλού Επιπέδου για την Τεχνητή Νοημοσύνη που συστάθηκε από τον Γενικό Γραμματέα. Οι συστάσεις αυτής της έκθεσης μπορούν πραγματικά να συμβάλουν σε ένα ευέλικτο και προσαρμόσιμο καθεστώς παγκόσμιας διακυβέρνησης της ΤΝ που θα συνεισφέρει στην ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της και την αντιμετώπιση των κινδύνων.
Μιλώντας ευθέως και χωρίς περιστροφές, αν το Σύμφωνο για το Μέλλον και το Παγκόσμιο Ψηφιακό Σύμφωνο που συνομολογήσαμε αυτή την εβδομάδα πρόκειται να έχουν αποτέλεσμα, τότε ίσως χρειαστεί η ρύθμιση και η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης να τεθούν σε παγκόσμια βάση. Εν τέλει, ίσως χρειαστούμε μια Διάσκεψη των Μερών (COP) για την Τεχνητή Νοημοσύνη, με τη συμμετοχή όχι μόνο των χωρών αλλά και των παγκόσμιων τεχνολογικών εταιρειών.
Και αυτό το ζήτημα είναι εξαιρετικά επείγον για έναν επιπλέον λόγο, κι επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω την ομιλία μου με αυτό: ήδη γινόμαστε μάρτυρες των αρνητικών επιπτώσεων της ψηφιακής τεχνολογίας και των αλγορίθμων που καθοδηγούνται από την τεχνητή νοημοσύνη στην ψυχική υγεία των παιδιών μας και των εφήβων μας.
Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από 25 χρόνια ώστε να τοποθετηθούν ζώνες ασφαλείας στα αυτοκίνητα, παρά το γεγονός ότι όλα τα στοιχεία έδειχναν ότι οι ζώνες σώζουν ζωές. Βρισκόμαστε σε παρόμοια κατάσταση σήμερα όσον αφορά τα παιδιά και τους εφήβους και τη χρήση των ψηφιακών πλατφορμών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Καθημερινά, παιδιά σε όλο τον κόσμο εκτίθενται σε περιεχόμενο που επιδεινώνει τα αισθήματα μοναξιάς και προάγει μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς. Συχνά οι έφηβοί μας παρασύρονται σε εξτρεμιστικούς θαλάμους αντήχησης (eco-chambers). Ο σχολικός εκφοβισμός, που κάποτε περιοριζόταν στον πραγματικό κόσμο, έχει τώρα τον ψηφιακό του δίδυμο. Ακολουθεί τα παιδιά στο σπίτι από το σχολείο και εκδηλώνεται μέσα από τα τηλέφωνα και τα tablet στα υπνοδωμάτιά τους.
Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ενισχύονται διαρκώς από την τεχνητή νοημοσύνη, ώστε τα παιδιά να παραμένουν προσκολλημένα στο διαδίκτυο για το μέγιστο δυνατό χρονικό διάστημα, μακριά από τον πραγματικό κόσμο του παιχνιδιού χωρίς επίβλεψη. Όλα αυτά με σκοπό το οικονομικό όφελος.
Αναρίθμητες μελέτες έχουν δείξει ότι η εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνδέεται με κατάθλιψη, αισθήματα απομόνωσης, στέρηση ύπνου και εθισμό. Οι εγκέφαλοι των παιδιών μας «επαναπρογραμματίζονται» και η ανάπτυξή τους αλλάζει σε σχεδόν αδιανόητο βαθμό. Παρόλα αυτά, δεν κάνουμε τίποτα ή κάνουμε πολύ λίγα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επικροτώ πρωτοβουλίες όπως αυτή που ανακοίνωσε η Αυστραλία για τη θέσπιση ηλικιακού κριτηρίου στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με τεχνολογίες επαλήθευσης της ηλικίας που δεν μπορούν να παρακαμφθούν. Και άλλοι θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.
Οι εταιρείες τεχνολογίας πρέπει να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να δείξουν ότι θα αναλάβουν απτές και μετρήσιμες δράσεις για να προτεραιοποιήσουν την ασφάλεια έναντι των κερδών. Εάν δεν το κάνουν, ρεαλιστικές λύσεις όπως η απαγόρευση των συσκευών στα σχολεία μας -απαγόρευση που η Ελλάδα εφάρμοσε από φέτος- θα συμπληρωθούν από σκληρότερες ρυθμιστικές απαντήσεις.
Η ψηφιακή τεχνολογία δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη βιομηχανία που πρέπει να λειτουργεί βάσει κανονισμών υγείας και ασφάλειας. Η γενική αρχή, ο χρυσός κανόνας, είναι ένας και απαράλλαχτος: μην κάνεις κακό.
Ζούμε σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο. Δεν μπορούμε να αφήσουμε τις διαφορές μας να αποτελέσουν δικαιολογία για αδράνεια. Η Ελλάδα αναλαμβάνει τη θέση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας έχοντας κατά νου τη σημασία των βασικών μας αρχών: Διάλογος, Διπλωματία, Δημοκρατία.
Η Σύνοδος Κορυφής για το Μέλλον που διεξήχθη αυτή την εβδομάδα καταδεικνύει ότι είναι πραγματικά εφικτό, όταν εργαζόμαστε από κοινού, να ανανεώσουμε την πολυμερή συνεργασία μέσω αυτών των αρχών. Και επαναλαμβάνοντας την προσήλωση όλων των κρατών μελών στις βασικές αξίες των Ηνωμένων Εθνών, μπορούμε ακόμη να δώσουμε ώθηση στη διεθνή αποφασιστικότητα και να σφυρηλατήσουμε καινοτόμες συνεργασίες για την αντιμετώπιση τόσο των σημερινών όσο και των αναδυόμενων παγκόσμιων προκλήσεων.
Η Ελλάδα είναι έτοιμη να βοηθήσει τα Ηνωμένα Έθνη να κάνουν αυτό που τους αναλογεί κατά την επόμενη διετία.
Σας ευχαριστώ πολύ».
Συνάντηση με Γκουτέρες
Nωρίτερα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε στο περιθώριο της 79ης Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης συζητήθηκαν οι προτεραιότητες της Ελλάδας στη θητεία της ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας κατά τη διετία 2025-26.
Ο πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι η Ελλάδα θέλει να είναι γέφυρα ανάμεσα στον Νότο και το Βορρά, την Δύση και την Ανατολή, καθώς είναι κράτος- μέλος της Ε.Ε., του ΝΑΤΟ, και συνομιλεί ταυτόχρονα με χώρες του Παγκόσμιου Νότου.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέλαβε την εκτίμησή του για τις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα για την επανεκκίνηση των συνομιλιών για το Κυπριακό.
Ο πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι πρέπει να αξιοποιηθεί κάθε δυνατότητα για λύση του Κυπριακού στη βάση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης συζητήθηκαν οι προτεραιότητες της Ελλάδας στη θητεία της ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας κατά τη διετία 2025-26.
Επίσης είχε συναντήσεις με τον πρωθυπουργό του Λιβάνου, Νατζίμπ Μικάτι, με τον Πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και με τον πρωθυπουργό του Κοσόβου Άλμπιν Κούρτι.
